Kỹ Thuật Thu Hoạch Ba Kích Tím: Trồng Bao Lâu Thì Đào & Cách Đào Không Gãy Củ
Ba kích tím (Morinda officinalis) từ lâu đã được ví như “nhân sâm” của người Việt, không chỉ bởi giá trị dược liệu quý báu mà còn bởi tiềm năng kinh tế to lớn mà nó mang lại cho bà con nông dân. Tuy nhiên, hành trình từ khi đặt bầu cây giống xuống đất cho đến khi cầm trên tay những củ ba kích mập mạp, tím lịm là cả một quá trình đằng đẵng kéo dài hàng năm trời.
Tôi đã từng chứng kiến không ít nhà vườn, sau 3-5 năm chăm bón vất vả, lại thất thu ngay tại “cửa thiên đường” chỉ vì nóng vội thu hoạch sai thời điểm hoặc thiếu kỹ thuật đào, khiến củ bị gãy nát, trầy xước. Trong dược liệu, hình thức quyết định rất lớn đến giá bán; một củ ba kích gãy đôi giá trị có thể giảm đi một nửa so với củ nguyên vẹn.
Là một chuyên gia đồng hành cùng nông nghiệp bền vững tại ECOMCO, bài viết này tôi sẽ không chỉ chia sẻ lý thuyết suông. Tôi sẽ hướng dẫn bà con quy trình thu hoạch ba kích tím chuẩn chỉ nhất, đúc kết từ thực tế các vùng trồng dược liệu trọng điểm như Quảng Ninh, Vĩnh Phúc, để đảm bảo công sức mấy năm trời của bà con được đền đáp xứng đáng nhất.
1. Thời điểm “Vàng” để thu hoạch ba kích tím đạt dược tính cao nhất
Trong nghề trồng dược liệu, câu hỏi tôi nhận được nhiều nhất không phải là “trồng cây gì” mà là “bao giờ thì được bán”. Với cây lúa, cây ngô, chúng ta tính bằng tháng, nhưng với cây ba kích tím, sự kiên nhẫn là chìa khóa của thành công. Thu hoạch đúng lúc không chỉ giúp củ đạt trọng lượng tối đa mà quan trọng hơn là hàm lượng hoạt chất (Anthraglycosid, đường, nhựa, acid hữu cơ…) đạt đỉnh.
1.1. Trồng ba kích bao lâu thì được thu hoạch?
Có một sự hiểu lầm tai hại rằng cứ thấy củ to là đào được. Thực tế, tuổi đời của cây ba kích quyết định trực tiếp đến phẩm cấp dược liệu.
- Giai đoạn 3 năm tuổi: Đây là thời điểm cây bắt đầu cho củ có kích thước thương phẩm. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm của tôi và các phân tích từ Viện Dược liệu, củ ba kích 3 năm tuổi thường chứa nhiều nước, thịt củ chưa thực sự chắc, và quan trọng nhất là hàm lượng dược tính mới chỉ đạt mức trung bình. Nếu bà con cần quay vòng vốn nhanh, có thể thu hoạch, nhưng giá bán sẽ chỉ ở mức phổ thông (làm thực phẩm, ngâm rượu bình dân).
- Giai đoạn 5 – 7 năm tuổi: Đây mới thực sự là “độ chín” của ba kích tím. Lúc này, củ đã phát triển hết cỡ về kích thước, phần thịt dày, màu tím đậm đặc trưng lan từ lõi ra ngoài. Các hoạt chất quý đã được tích tụ đầy đủ. Ba kích thu hoạch ở giai đoạn này được xếp vào hàng dược liệu loại 1, chuyên dùng cho các bài thuốc Đông y cao cấp hoặc ngâm rượu hạng sang với giá trị kinh tế cao gấp 1.5 đến 2 lần so với củ 3 năm.
Lời khuyên từ chuyên gia: Nếu điều kiện kinh tế cho phép, bà con nên nuôi cây đến năm thứ 5. Trong 2 năm chênh lệch đó (từ năm 3 đến năm 5), sản lượng củ có thể không tăng đột biến về khối lượng, nhưng chất lượng và giá thành sẽ tăng vọt. Đây là bài toán kinh tế “chậm mà chắc”.
1.2. Mùa vụ thu hoạch trong năm
Không phải ngẫu nhiên mà ông cha ta thường đào rễ thuốc vào mùa Đông. Đối với thu hoạch ba kích tím, thời vụ tốt nhất là vào mùa Đông (tháng 12) hoặc đầu mùa Xuân (tháng 1 – tháng 2 năm sau).
Tại sao lại là thời điểm này?
Dưới góc độ sinh lý thực vật, đây là lúc cây ba kích bước vào giai đoạn “ngủ đông”. Cây ngừng sinh trưởng phần thân lá, lá bắt đầu vàng và rụng. Lúc này, toàn bộ nhựa sống và dinh dưỡng được cây rút từ lá dồn xuống dự trữ ở bộ rễ (củ) để chuẩn bị cho đợt nảy lộc vào mùa xuân tới. Do đó, thu hoạch lúc này củ sẽ chắc nhất, nặng nhất và ít hao hụt khi phơi sấy. Ngược lại, nếu bà con đào vào mùa hè khi cây đang phát triển lá mạnh, củ sẽ bị xốp, nhiều nước và dược tính rất thấp.
1.3. Dấu hiệu nhận biết cây đã “chín” muồi
Để chắc chắn 100% trước khi huy động nhân công đào đại trà, bà con cần quan sát kỹ các dấu hiệu hình thái sau:
- Quan sát thân lá: Khi thấy lá cây chuyển từ màu xanh sang màu tím sẫm hoặc vàng úa, rụng khoảng 2/3 lượng lá trên giàn. Ngọn cây không còn vươn dài, các mắt chồi ngủ đóng chặt.
- Kiểm tra thử củ: Đây là bước quan trọng nhất. Bà con nên chọn ngẫu nhiên 3-5 hốc cây ở các vị trí khác nhau trong vườn, đào thử một phần rễ.
- Củ đạt chuẩn: Vỏ củ sần sùi nhẹ, màu nâu xám. Khi bẻ đôi, thấy phần thịt củ dày, tách biệt rõ ràng với phần lõi gỗ bên trong. Màu sắc thịt củ tím đều hoặc tím đậm (tùy giống).
- Củ chưa đạt: Vỏ củ mọng, trơn. Khi bẻ thấy nhiều nước chảy ra, phần thịt và lõi dính chặt khó tách, màu sắc nhợt nhạt.
2. Công tác chuẩn bị trước khi thu hoạch 1 tháng
“Thao trường đổ mồ hôi, chiến trường bớt đổ máu”. Câu nói này hoàn toàn đúng với việc thu hoạch dược liệu. Việc chuẩn bị kỹ lưỡng trước cả tháng trời sẽ giúp bà con tiết kiệm nhân công, đảm bảo an toàn vệ sinh dược liệu và quan trọng nhất là tránh làm hư hại vườn cây.
2.1. Ngưng sử dụng phân bón và thuốc BVTV
Tiêu chuẩn GACP-WHO (Thực hành tốt trồng trọt và thu hái cây thuốc) yêu cầu rất khắt khe về tồn dư hóa chất. Ba kích là loại củ ăn trực tiếp hoặc ngâm rượu, nên vấn đề an toàn thực phẩm là sống còn.
- Thời gian cách ly: Tuyệt đối ngưng bón các loại phân vô cơ (Đạm, Lân, Kali) trước khi thu hoạch ít nhất 30 ngày. Với thuốc bảo vệ thực vật hóa học, thời gian cách ly tối thiểu là 45 ngày.
- Chuyển đổi sang hữu cơ: Tại ECOMCO, chúng tôi luôn khuyến khích bà con trong tháng cuối cùng này chỉ nên duy trì độ ẩm vừa phải. Nếu trước đó bà con đã sử dụng phân bón sinh học của ECOMCO theo đúng quy trình, thì đất lúc này đã rất tơi xốp và sạch, bà con hoàn toàn yên tâm về chất lượng củ. Việc ngưng phân bón giai đoạn cuối còn giúp cây tiêu hết lượng Nitrat dư thừa, giúp củ có vị ngọt tự nhiên, không bị chát.
2.2. Dọn vệ sinh vườn trồng
Ba kích là loại cây dây leo chằng chịt, nếu không dọn dẹp trước, khi đào sẽ rất vướng víu, dễ làm đứt rễ hoặc gây tai nạn lao động.
- Cắt dây leo: Sử dụng dao sắc hoặc máy cắt cỏ cầm tay, cắt bỏ toàn bộ phần thân dây leo phía trên. Lưu ý: Chừa lại đoạn gốc khoảng 20-30cm. Đoạn gốc này đóng vai trò như cái “cọc tiêu” đánh dấu vị trí của khóm củ, giúp người đào xác định chính xác tâm hố để tránh bổ cuốc vào củ.
- Dọn cỏ và vật cản: Làm sạch cỏ dại xung quanh gốc. Nếu có cọc tre, giàn leo bằng nứa mục, cần tháo dỡ và di chuyển ra khỏi khu vực đào để tạo mặt bằng thoáng đãng.
2.3. Chuẩn bị dụng cụ và nhân lực
Đừng coi thường khâu chọn dụng cụ. Một cái cuốc cùn hay một cái xẻng quá ngắn có thể là nguyên nhân khiến hàng tạ củ bị gãy.
- Đối với đào thủ công: Bà con cần chuẩn bị thuổng hoặc cuốc bàn dài chuyên dụng. Lưỡi cuốc/thuổng cần dài ít nhất 30-40cm, sắc bén nhưng phải dày dặn để có thể bẩy đất. Tránh dùng cuốc chim lưỡi ngắn vì dễ làm dập củ. Ngoài ra, cần chuẩn bị bao tải, rổ sảo và dao nhỏ để cắt rễ con ngay tại ruộng.
- Đối với thu hoạch bằng máy: Với những nông trại quy mô lớn (hàng hecta), việc đào tay là không xuể. Cần liên hệ thuê máy múc gầu nhỏ hoặc máy cày có lắp bộ phận xới sâu. Tuy nhiên, người lái máy phải là “thợ già”, có kinh nghiệm múc dược liệu để biết cách điều chỉnh lực và độ sâu gầu múc hợp lý.
Kinh nghiệm thực tế: Trước ngày thu hoạch chính thức khoảng 2-3 ngày, nếu trời quá khô hanh, đất cứng như đá, bà con nên tưới nhẹ một lượt nước (tưới ẩm, không tưới đẫm). Việc này giúp đất mềm hơn, dễ đào và hạn chế làm trầy xước vỏ củ khi nhổ lên.
3. Kỹ thuật đào ba kích tím: Tuyệt chiêu “Đào sâu – Lấy trọn”
Đây là phần quan trọng nhất quyết định “thành bại” của vụ mùa. Cấu trúc rễ ba kích rất đặc biệt: nó không chỉ mọc thẳng xuống (rễ cọc) mà còn lan ngang rất rộng (rễ chùm), có những củ dài tới cả mét luồn lách qua các khe đá. Đặc biệt, củ ba kích rất giòn, chỉ cần một lực tác động sai góc là gãy ngay lập tức.
3.1. Nguyên tắc cốt lõi để củ không bị gãy
Tôi muốn bà con khắc cốt ghi tâm nguyên tắc này: “Đào từ xa vào gần, đào sâu dưới tầng rễ cái”.
Sai lầm phổ biến nhất của bà con là bổ cuốc quá gần gốc hoặc cố gắng dùng sức nhổ cây lên khi đất chưa được làm tơi hoàn toàn. Rễ ba kích bám đất rất chặt, hành động giật mạnh sẽ làm đứt ngang phần cổ rễ – nơi tập trung nhiều củ to nhất. Mục tiêu của chúng ta là lấy được toàn vẹn bộ rễ, giữ được cả những rễ nhỏ nhưng dài, vì đó đều là tiền cả.
3.2. Quy trình đào thủ công (Cho diện tích nhỏ/địa hình dốc)
Phương pháp này tốn sức nhưng đảm bảo tỷ lệ củ nguyên vẹn cao nhất (lên tới 95-98%). Phù hợp với các vườn đồi dốc, đất lẫn đá mà máy móc không vào được.
- Bước 1 – Xác định phạm vi: Từ gốc cây (phần thân chừa lại 20cm), bà con ước lượng bán kính khoảng 50-60cm. Đây là vùng an toàn, nơi đầu rễ bắt đầu ăn ra.
- Bước 2 – Tạo hào bao quanh: Dùng cuốc/thuổng đào một rãnh sâu bao quanh gốc cây theo bán kính đã xác định. Độ sâu của rãnh cần đạt 40-50cm (vượt qua chiều dài trung bình của củ).
- Bước 3 – Moi đất (Quan trọng): Không bổ cuốc vào trong khối đất chứa rễ. Thay vào đó, dùng thuổng xắn nhẹ và moi đất từ rãnh vào phía gốc cây. Gặp rễ đâu thì moi đất xung quanh đó. Với những củ ăn sâu hoặc len lỏi vào đá, phải dùng bay nhỏ hoặc tay để bới đất, tuyệt đối không dùng cuốc ghè mạnh.
- Bước 4 – Rung và Nhổ: Khi cảm thấy khối đất quanh gốc đã tơi và đa số các rễ đã lộ diện, một người nắm chặt phần gốc cây rung lắc nhẹ nhàng để đất rơi ra, người kia đỡ phía dưới bộ rễ và cùng nhấc lên. Tránh cầm vào đầu củ để kéo vì củ rất dễ tuột vỏ.
3.3. Quy trình thu hoạch bằng máy (Cho diện tích lớn/bằng phẳng)
Với diện tích trồng quy mô công nghiệp trên đất bãi bằng phẳng, sử dụng máy móc giúp tiết kiệm chi phí nhân công gấp 10 lần. Tuy nhiên, tỷ lệ gãy củ sẽ cao hơn (khoảng 10-15%) nếu không kiểm soát tốt.
- Cơ chế hoạt động: Máy cày lắp lưỡi xới sâu hoặc máy đào chuyên dụng sẽ đi dọc theo luống trồng. Lưỡi máy phải được chỉnh độ sâu tối thiểu 50cm.
- Kỹ thuật đi máy: Máy phải đi chậm, xới lật đất sang một bên. Người đi theo sau máy sẽ nhặt củ thủ công. Lưu ý quan trọng: Máy không được đi đè lên luống chưa thu hoạch.
- Xử lý sau máy: Sau khi máy đi qua, chắc chắn sẽ còn sót lại nhiều củ bị vùi lấp. Cần có đội ngũ nhân công dùng cuốc nhỏ xới lại đất tơi một lần nữa để tận thu, tránh lãng phí những củ nhỏ nhưng chất lượng.
Góc nhìn chuyên gia: Từ quan sát của tôi tại các dự án lớn, việc kết hợp “Máy đi trước – Người đi sau” là hiệu quả nhất. Máy làm nhiệm vụ phá vỡ kết cấu đất cứng, người làm nhiệm vụ lấy củ tỉ mỉ. Cách này cân bằng được cả tốc độ và chất lượng thương phẩm.
Tiếp theo nội dung về kỹ thuật đào, chúng ta sẽ bước sang giai đoạn hậu cần vô cùng quan trọng. Đào được củ ngon là một chuyện, nhưng giữ được giá trị của nó đến tay thương lái hay người tiêu dùng lại là chuyện khác. Dưới đây là quy trình xử lý sau thu hoạch chuẩn mực mà tôi khuyến nghị.
4. Sơ chế và Phân loại ba kích sau thu hoạch
Sau khi những chùm củ ba kích tím mọng được đưa lên khỏi mặt đất, công việc chưa dừng lại ở đó. Giai đoạn sơ chế đòi hỏi sự tỉ mỉ không kém, bởi chỉ cần xử lý sai, củ rất dễ bị thâm, mốc hoặc giảm dược tính.
4.1. Làm sạch đất cát
Nguyên tắc vàng đầu tiên: Nếu cần vận chuyển đi xa, tuyệt đối không rửa nước ngay. Lớp đất bám bên ngoài thực chất là lớp “áo giáp” tự nhiên bảo vệ củ khỏi va đập và giữ độ tươi. Bà con chỉ cần rũ sạch đất cục, xếp vào sọt tre hoặc bao bì thoáng khí là được.
Nếu chế biến ngay tại chỗ hoặc bán cho các đơn vị thu mua yêu cầu hàng sạch, bà con dùng vòi nước áp lực vừa phải để xịt rửa. Lưu ý không dùng vòi áp lực quá mạnh (như vòi rửa xe) xịt trực tiếp vào củ ở cự ly gần, vì vỏ ba kích rất mỏng, dễ bị trầy xước làm chảy nhựa tím, gây mất thẩm mỹ và giảm trọng lượng. Sau khi rửa, phải trải củ ra bạt hoặc nong nia nơi thoáng gió cho ráo nước hoàn toàn trước khi đóng bao.
4.2. Phân loại củ theo tiêu chuẩn thương mại
Việc phân loại (lựa hàng) giúp bà con tối đa hóa lợi nhuận, tránh tình trạng bán xô (bán gộp) bị thương lái ép giá. Tại các vùng chuyên canh như Ba Chẽ (Quảng Ninh), tiêu chuẩn phân loại thường như sau:
- Loại 1 (Hàng A – Hàng Vip): Củ to, mập, đường kính từ 2cm trở lên (cỡ ngón tay cái người lớn), củ dài, thẳng, không bị gãy dập. Đây là loại có giá trị cao nhất, thường được các nhà hàng, đại gia săn đón để ngâm rượu trưng bày.
- Loại 2 (Hàng B): Củ có kích thước trung bình, đường kính từ 1-1.5cm. Đây là loại phổ biến nhất dùng để làm thuốc hoặc ngâm rượu đại trà.
- Loại 3 (Hàng xô/Hàng vụn): Các củ nhỏ, rễ con, hoặc các củ bị gãy, dập trong quá trình thu hoạch. Loại này thường được bán rẻ cho các cơ sở chế biến cao thuốc hoặc sấy khô nghiền bột.
Mẹo nhà nghề: Bà con nên chủ động phân loại ngay tại vườn. Hàng gãy dập để riêng xử lý ngay, tránh để chung làm lây nhiễm nấm mốc sang củ lành. Việc phân loại đẹp mắt cũng giúp bà con có thế thượng phong khi đàm phán giá với thương lái.
4.3. Kỹ thuật rút lõi ba kích (Quan trọng)
Trong Đông y, rút lõi ba kích là yêu cầu bắt buộc. Lõi ba kích không có dược tính, ngược lại còn chứa Rubidin và một số tạp chất có thể gây kích ứng tim mạch, gây cảm giác hồi hộp, tim đập nhanh cho người sử dụng. Có hai cách rút lõi phổ biến:
- Rút lõi khi tươi: Dùng dao chẻ dọc củ để lấy lõi. Cách này giữ được hình dáng củ đẹp nhưng tốn công. Một mẹo nhỏ là bà con có thể dùng chày gỗ đập dập nhẹ củ tươi, phần thịt và lõi sẽ tự tách ra, sau đó rút lõi rất nhanh.
- Phơi héo rồi rút: Phơi củ ba kích dưới nắng nhẹ khoảng 1-2 ngày cho củ héo bớt (mất nước khoảng 20-30%). Lúc này củ dai hơn, khi rút lõi sẽ không bị nát thịt. Đây là phương pháp tối ưu nhất cho sản xuất số lượng lớn.
5. Bảo quản ba kích tím tươi và khô
Dược liệu chứa nhiều đường và tinh bột như ba kích là môi trường lý tưởng cho nấm mốc phát triển. Bảo quản đúng cách là cách duy nhất để giữ “tiền” không bị bốc hơi.
5.1. Bảo quản ba kích tươi
Nếu chưa bán được ngay, bà con có thể bảo quản ba kích tươi theo phương pháp dân gian: Vùi trong cát ẩm. Chọn nơi râm mát, rải một lớp cát sạch dày 10-15cm, xếp một lớp củ, rồi lại phủ cát lên. Cách này giúp củ tươi nguyên, không bị teo tóp trong vòng 1-2 tháng.
Tuy nhiên, với số lượng lớn hàng tấn, việc sử dụng kho lạnh là giải pháp tối ưu. Nhiệt độ kho lạnh nên duy trì ở mức 5-10 độ C. Ở nhiệt độ này, quá trình hô hấp của củ giảm xuống mức tối thiểu, ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn và nấm mốc, giữ chất lượng ổn định trong 3-5 tháng.
5.2. Chế biến thành ba kích khô (Ba kích nhục)
Để bảo quản lâu dài (cả năm), ba kích cần được làm khô.
- Phơi nắng/Sấy lò: Đây là cách truyền thống. Tuy nhiên, sấy lò than dễ khiến củ bị ám khói, màu sắc xỉn đen không đẹp. Nếu dùng lò sấy, bà con nên dùng lò sấy điện hoặc sấy hơi để kiểm soát nhiệt độ (khoảng 50-60 độ C).
- Sấy thăng hoa (Công nghệ cao): Đây là xu hướng mới. Ba kích sấy thăng hoa giữ nguyên được hình dáng căng mọng, màu tím tươi và gần như 100% hoạt chất. Giá bán ba kích sấy thăng hoa trên thị trường luôn cao gấp nhiều lần so với sấy nhiệt thông thường.
6. Bài toán kinh tế: Năng suất và Lợi nhuận
Trồng ba kích tím có thực sự làm giàu được không? Hãy cùng tôi làm một bài toán thực tế dựa trên số liệu thu thập từ các hộ liên kết với ECOMCO.
6.1. 1 Hecta/1 Sào thu hoạch được bao nhiêu tấn?
Với mật độ trồng tiêu chuẩn khoảng 3.000 – 4.000 gốc/ha (tùy địa hình). Sau 3-4 năm chăm sóc tốt:
- Trung bình mỗi gốc cho khoảng 1.5kg – 2.5kg củ tươi.
- Năng suất trung bình đạt 5 – 8 tấn củ tươi/ha.
- Với những vườn chăm sóc kỹ thuật cao, sử dụng quy trình dinh dưỡng đầy đủ, năng suất có thể đạt tới 10-12 tấn/ha.
Giả sử giá bán tại vườn dao động từ 150.000đ – 250.000đ/kg (tùy thời điểm và chất lượng), doanh thu từ 1ha ba kích tím sau chu kỳ 4 năm là con số hàng tỷ đồng, cao gấp nhiều lần so với trồng keo hay bạch đàn.
6.2. Yếu tố ảnh hưởng đến năng suất
Năng suất không tự nhiên mà có. Nó phụ thuộc vào 3 yếu tố kiềng ba chân:
- Giống: Giống ba kích tím Quảng Ninh lá dày, ngọn tím luôn cho năng suất và chất lượng cao hơn giống ba kích trắng hoặc giống lai tạp.
- Kỹ thuật làm đất: Đất càng tơi xốp, tầng canh tác càng dày thì củ càng to và dài.
- Dinh dưỡng: Đây là yếu tố then chốt. Củ muốn to cần Kali và Vi lượng. Nếu chỉ bón NPK hóa học thông thường, củ hay bị xốp, thối. Việc bổ sung phân bón hữu cơ sinh học định kỳ giúp nuôi hệ rễ khỏe mạnh, củ đặc ruột và nặng ký.
7. Cải tạo đất sau thu hoạch – Bước đệm cho vụ mùa sau
Có một thực tế đau lòng: Nhiều bà con sau khi thu hoạch ba kích xong, đất đai trở nên chai cứng, bạc màu, trồng cây gì sau đó cũng còi cọc. Nguyên nhân là do cây lấy củ đã hút cạn kiệt dinh dưỡng trong đất suốt mấy năm trời.
7.1. Tại sao đất trồng ba kích thường bị “kiệt sức”?
Cây ba kích có bộ rễ ăn rất sâu và rộng. Trong quá trình tích lũy dược chất vào củ, cây lấy đi phần lớn khoáng chất vi lượng trong đất. Hơn nữa, việc đào xới thu hoạch cũng làm phá vỡ kết cấu đất tự nhiên. Nếu không cải tạo ngay, đất sẽ bị “chết”, nấm bệnh (đặc biệt là nấm tuyến trùng, nấm thối rễ) sẽ bùng phát mạnh mẽ ở vụ sau.
7.2. Giải pháp hoàn trả dinh dưỡng với Phân bón sinh học ECOMCO
Để hồi sinh vùng đất chết, bà con không thể đổ thêm phân hóa học vào được nữa. Cách duy nhất là “nuôi” lại đất bằng vi sinh vật.
Giải pháp từ ECOMCO mà tôi luôn khuyến nghị bà con áp dụng ngay sau khi thu hoạch:
- Vệ sinh đồng ruộng: Thu gom sạch rễ thừa, tàn dư thực vật. Rắc vôi bột để khử trùng sơ bộ.
- Bổ sung hữu cơ vi sinh: Sử dụng các dòng Phân bón sinh học chứa nấm đối kháng Trichoderma và Bacillus. Các chủng vi sinh này sẽ giúp phân giải tàn dư thực vật thành mùn, tiêu diệt nấm bệnh tồn dư và làm đất tơi xốp trở lại.
- Luân canh: Nên trồng luân canh 1 vụ cây họ đậu (đậu tương, lạc) để cố định đạm tự nhiên cho đất trước khi quay lại trồng dược liệu hoặc cây ăn quả khác.
8. Các câu hỏi thường gặp (FAQ)
Câu 1: Ba kích tím và ba kích trắng loại nào tốt hơn?
Trả lời: Ba kích tím được đánh giá cao hơn hẳn về dược tính và giá trị kinh tế. Trong khi ba kích trắng chủ yếu có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, thì ba kích tím vượt trội về khả năng bồi bổ, tăng cường sinh lý và tráng dương. Giá ba kích tím thường cao gấp 2-3 lần ba kích trắng.
Câu 2: Có nên thu hoạch ba kích vào ngày mưa không?
Trả lời: Tuyệt đối không. Thu hoạch ngày mưa đất dính chặt làm củ khó đào, dễ gãy. Hơn nữa, củ dính nước mưa rất dễ bị thối nhũn, mốc khi bảo quản. Hãy chọn những ngày nắng ráo, đất khô ráo để thu hoạch.
Câu 3: Củ ba kích bị gãy có ngâm rượu được không?
Trả lời: Hoàn toàn được. Củ gãy chỉ bị giảm giá trị về mặt thẩm mỹ (giá bán rẻ hơn), còn dược tính bên trong không thay đổi. Bà con có thể tận dụng củ gãy để ngâm rượu uống tại nhà hoặc chế biến thành cao, sấy khô nghiền bột.
Lời kết
Thu hoạch ba kích tím là chặng cuối của một hành trình dài đầy mồ hôi và công sức. “Trồng cây đến ngày hái quả”, tôi hiểu niềm mong mỏi của bà con muốn thu về những củ ba kích chất lượng nhất, giá trị nhất.
Bí quyết thành công nằm ở sự tỉ mỉ: Kiên nhẫn đợi cây đủ tuổi, khéo léo trong từng nhát cuốc đào và khoa học trong khâu sơ chế. Và đừng quên, đất mẹ đã nuôi cây lớn, hãy trả lại sức sống cho đất bằng các giải pháp sinh học bền vững để những mùa sau vẫn bội thu.
