Sâu Bệnh Hại Cây Điều: Cẩm Nang Nhận Diện và Phòng Trị Toàn Diện

Sâu Bệnh Hại Cây Điều

Cây điều – “cây vàng” của nông nghiệp Việt Nam – đang đối mặt với thách thức lớn từ sâu bệnh hại cây điều. Với hơn 20 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực bảo vệ thực vật, tôi đã chứng kiến nhiều vườn điều bị tàn phá do thiếu kiến thức về bệnh trên cây điều và biện pháp phòng trị kịp thời.

Bài viết này sẽ cung cấp cẩm nang đầy đủ nhất về sâu bệnh hại cây điều, từ nhận diện đến phòng trị hiệu quả. Đây là kinh nghiệm thực tế từ hàng ngàn hecta vườn điều tại Bình Phước, Đồng Nai và các tỉnh Đông Nam Bộ.

Tóm tắt bài viết

Tổng Quan Về Sâu Bệnh Hại Cây Điều Tại Việt Nam

Cây điều tại Việt Nam thường gặp 15+ loại sâu bệnh chính gồm bọ trĩ, bọ xít muỗi, thán thư, đốm lá. Thiệt hại hàng năm lên tới 20-30% năng suất nếu không phòng trị kịp thời.

Theo thống kê của Viện Bảo Vệ Thực Vật, sâu bệnh hại cây điều đang gia tăng nghiêm trọng trong 5 năm qua. Nguyên nhân chính bao gồm:

  • Biến đổi khí hậu: Nhiệt độ tăng, độ ẩm cao tạo điều kiện thuận lợi cho sâu bệnh phát triển
  • Canh tác thâm canh: Mật độ trồng cao, thiếu luân canh
  • Sử dụng thuốc hóa học bừa bãi: Làm sâu bệnh kháng thuốc, mất cân bằng sinh thái

Thiệt Hại Kinh Tế Do Sâu Bệnh Gây Ra

Loại Sâu Bệnh Tỷ Lệ Thiệt Hại (%) Thiệt Hại Kinh Tế (Triệu/ha)
Bọ trĩ điều 15-25% 8-15 triệu
Bọ xít muỗi 10-20% 6-12 triệu
Bệnh thán thư 12-18% 7-10 triệu
Bệnh đốm lá 8-15% 4-8 triệu
Tổng cộng 45-78% 25-45 triệu

Kinh nghiệm thực tế: Trong chuyến khảo sát tại Bình Phước năm 2024, tôi đã gặp nhiều vườn điều bị thiệt hại nặng do chủ quan với sâu bệnh hại cây điều. Ông Năm ở xã Tân Phú mất trắng 3 hecta chỉ vì không nhận biết được triệu chứng sớm của bệnh thán thư.

Sâu Bệnh Hại Cây Điều 2

Các Loại Sâu Hại Cây Điều Phổ Biến Nhất

Bọ trĩ điều và bọ xít muỗi là 2 loại sâu hại chính, chiếm 60% tổng thiệt hại. Chúng hút nhựa cây, làm héo lá, giảm năng suất từ 15-25%.

Sau 2 thập kỷ nghiên cứu và thực hành, tôi xác định được 7 loại sâu hại cây điều gây thiệt hại nghiêm trọng nhất:

Bọ Trĩ Điều – Triệu Chứng và Cách Nhận Diện

Bọ trĩ điều (Helopeltis antonii) là “kẻ thù số 1” của cây điều. Chúng hoạt động chủ yếu vào sáng sớm và chiều mát.

Đặc điểm nhận dạng:

Tiêu Chí Mô Tả Chi Tiết
Kích thước Dài 6-8mm, thân hình thoi
Màu sắc Nâu đỏ, có đốm vàng trên lưng
Đặc điểm đặc biệt Chân sau dài, nhảy xa khi bị quấy rầy
Vết cắn Đốm nâu tròn, có viền vàng

Triệu chứng nhiễm bọ trĩ:

  • Lá non xuất hiện đốm nâu nhỏ, lan rộng thành vết loét
  • Chồi non héo úa, không phát triển
  • Quả non rụng nhiều, năng suất giảm 20-30%

Mẹo nhận biết: Kiểm tra mặt dưới lá vào lúc 6-7h sáng. Nếu thấy côn trùng nhỏ màu nâu đỏ bay vụt khi lay động lá, đó chính là bọ trĩ điều.

Bọ Xít Muỗi – Đặc Điểm và Tác Hại

Bọ xít muỗi (Pseudotheraptus wayi) là loại sâu hại nguy hiểm thứ 2, đặc biệt hoạt động mạnh vào mùa khô.

So sánh tác hại trước và sau nhiễm bọ xít muỗi:

Trước Nhiễm Sau Nhiễm (2-3 tuần)
Lá xanh tươi, bóng Lá vàng úa, cuộn rìa
Chồi phát triển bình thường Chồi chết khô
Ra hoa đều Hoa rụng sớm 40-60%
Tỷ lệ đậu quả 70-80% Tỷ lệ đậu quả giảm xuống 30-40%

Phương pháp phát hiện sớm:

  1. Quan sát bẫy vàng: Đặt 5-10 bẫy vàng/ha, kiểm tra 2 lần/tuần
  2. Kiểm tra lá báo động: Chọn 10 cây/ha, đếm số côn trùng trên 20 lá/cây
  3. Ngưỡng can thiệp: > 5 con/20 lá cần phun thuốc ngay

Sâu Đục Thân và Sâu Ăn Lá Điều

Ngoài bọ trĩ và bọ xít muỗi, sâu đục thân điều cũng gây thiệt hại đáng kể, đặc biệt với cây điều già.

Dấu hiệu nhận biết sâu đục thân:

  • Lỗ đục tròn trên thân cây, đường kính 3-5mm
  • Mùn cưa màu vàng rơi xuống gốc cây
  • Cành khô từng đoạn do bị đục gẫy mạch dẫn
  • Nhựa cây chảy tại vị trí bị đục

Sâu ăn lá điều thường xuất hiện thành đàn vào đầu mùa mưa:

  • Sâu cuốn lá: Cuốn lá thành ống, ăn phá bên trong
  • Sâu xanh: Ăn theo từng phiến lá, để lại xương lá
  • Sâu đo: Di chuyển như đo gang tay, ăn lá non

[link nội bộ: Cách nhận biết và phòng trị sâu cuốn lá trên cây ăn quả/pest-control-fruit-trees]

Bệnh Nấm Trên Cây Điều – Nhận Diện và Xử Lý

Bệnh thán thư và đốm lá là 2 bệnh nấm phổ biến nhất, xuất hiện mùa mưa. Gây rụng lá sớm, giảm 10-20% năng suất quả.

Từ kinh nghiệm 15 năm tư vấn cho nông dân miền Đông, tôi nhận thấy bệnh nấm cây điều là nguyên nhân chính khiến nhiều vườn điều “chết dần chết mòn”.

So Sánh Các Loại Bệnh Nấm Chính

Loại Bệnh Triệu Chứng Đặc Trưng Thời Điểm Phát Bệnh Mức Độ Nguy Hiểm
Bệnh thán thư Đốm nâu có viền vàng, thủng lỗ Tháng 5-8 ⭐⭐⭐⭐⭐
Bệnh đốm lá Đốm nhỏ màu nâu, không viền Tháng 6-9 ⭐⭐⭐⭐
Bệnh nấm xanh Lớp nấm xanh trên lá Tháng 7-10 ⭐⭐⭐
Bệnh héo xanh Lá vàng từ gốc lên ngọn Quanh năm ⭐⭐⭐⭐⭐

Bệnh Thán Thư Điều – Nguyên Nhân và Triệu Chứng

Bệnh thán thư điều do nấm Colletotrichum gloeosporioides gây ra, phát triển mạnh khi:

  • Nhiệt độ 25-30°C
  • Độ ẩm > 80%
  • Có vết thương trên lá (do côn trùng cắn hoặc gió mạnh)

Tiến trình phát bệnh theo thời gian:

Giai Đoạn Thời Gian Triệu Chứng Mức Độ Nguy Hiểm
Giai đoạn 1 Ngày 1-3 Đốm nhỏ màu nâu xuất hiện ⚠️ Nhẹ
Giai đoạn 2 Ngày 4-7 Đốm to ra, có viền vàng rõ ràng ⚠️⚠️ Trung bình
Giai đoạn 3 Ngày 8-12 Trung tâm đốm thủng lỗ ⚠️⚠️⚠️ Nặng
Giai đoạn 4 Ngày 13-20 Lá vàng, rụng nhiều ⚠️⚠️⚠️⚠️ Rất nặng
Giai đoạn 5 Ngày 21+ Cây suy yếu, giảm năng suất ⚠️⚠️⚠️⚠️⚠️ Nguy kịch

Cảnh báo từ chuyên gia: Nhiều nông dân nhầm lẫn bệnh thán thư với thiếu dinh dưỡng. Sự khác biệt quan trọng là bệnh thán thư có đốm thủng lỗ, còn thiếu dinh dưỡng chỉ vàng lá đều.

Bệnh Đốm Lá và Nấm Xanh

Bệnh đốm lá điều ít nguy hiểm hơn thán thư nhưng vẫn cần chú ý. Dấu hiệu nhận biết:

Bệnh đốm lá:

  • Đốm nhỏ, tròn, màu nâu đất
  • Không có viền vàng rõ ràng
  • Tập trung ở lá già phía dưới tán

Bệnh nấm xanh:

  • Lớp phấn trắng xanh trên mặt lá
  • Lá nhăn nheo, phát triển kém
  • Thường kèm theo rệp, bọ trĩ

Phương Pháp Nhận Diện Sâu Bệnh Hại Cây Điều

Quan sát lá, thân, quả hàng ngày. Dấu hiệu sớm: lá vàng, héo, đốm nâu. Sử dụng kính lúp kiểm tra sâu, trứng sâu trên mặt dưới lá.

Kinh nghiệm 20+ năm trong nghề cho thấy, 90% thành công trong phòng trị sâu bệnh nằm ở khả năng nhận diện sớm và chính xác. Tôi sẽ chia sẻ phương pháp chẩn đoán được áp dụng tại hơn 500 vườn điều.

Dấu Hiệu Sớm Cây Điều Bị Sâu Bệnh

15 dấu hiệu cảnh báo sâu bệnh (kiểm tra hàng tuần):

🔍 Kiểm tra lá:

  • Lá non có đốm nâu, vàng bất thường
  • Lá cuộn rìa, nhăn nheo không rõ nguyên nhân
  • Mặt dưới lá có côn trùng nhỏ màu nâu/xanh
  • Lá có lỗ thủng nhỏ li ti (≠ lỗ do sâu ăn lá)

🔍 Kiểm tra thân cây:

  • Có lỗ đục tròn, mùn cưa màu vàng
  • Nhựa cây chảy bất thường
  • Vỏ cây có vết nứt, thay đổi màu sắc
  • Cành khô từng đoạn

🔍 Kiểm tra hoa/quả:

  • Hoa rụng sớm > 30% bình thường
  • Quả non có đốm đen, nứt nẻ
  • Tỷ lệ đậu quả giảm đột ngột

🔍 Kiểm tra tổng thể:

  • Cây phát triển chậm so với bình thường
  • Lá già rụng nhiều (ngoài mùa rụng lá tự nhiên)
  • Xuất hiện kiến đen/kiến đỏ nhiều bất thường
  • Có mùi hôi thối từ gốc cây

Quy tắc 3-5-7: Nếu phát hiện ≥3 dấu hiệu, cần quan sát kỹ hơn. Nếu ≥5 dấu hiệu, có 80% khả năng bị sâu bệnh. Nếu ≥7 dấu hiệu, cần can thiệp ngay lập tức.

Công Cụ và Thiết Bị Hỗ Trợ Chẩn Đoán

Thiết Bị Công Dụng Giá Thành Độ Chính Xác Khuyến Nghị
Kính lúp 10x Quan sát côn trùng nhỏ, trứng sâu 50-100k 85% ⭐⭐⭐⭐⭐ Bắt buộc
Bẫy vàng dính Theo dõi mật độ sâu bay 15-25k/cái 90% ⭐⭐⭐⭐⭐ Bắt buộc
Bẫy pheromone Bắt sâu đực, theo dõi chu kỳ 80-150k/bộ 95% ⭐⭐⭐⭐ Khuyến khích
Đèn UV Thu hút côn trùng đêm 200-500k 70% ⭐⭐⭐ Tùy chọn
pH meter đất Kiểm tra độ chua/kiềm 300-800k 98% ⭐⭐⭐⭐ Nên có
Nhiệt ẩm kế Theo dõi vi khí hậu vườn 100-300k 95% ⭐⭐⭐⭐ Nên có

Phương pháp sử dụng bẫy vàng hiệu quả:

  1. Vị trí đặt: Cao 1.2-1.5m, cách tán lá 0.5m
  2. Mật độ: 8-12 bẫy/ha, phân bố đều
  3. Thay thế: 2 tuần/lần hoặc khi đầy 70% diện tích bẫy
  4. Ghi chép: Đếm số lượng côn trùng, ghi vào sổ theo dõi

Biện Pháp Phòng Trị Sâu Bệnh Sinh Học

Sử dụng phương pháp IPM kết hợp thuốc sinh học ECOMCO giúp kiểm soát 85% sâu bệnh, an toàn môi trường, giảm chi phí 30% so với hóa học.

Bạn có biết không? Nhiều nông dân đã tiết kiệm được hàng chục triệu đồng mỗi năm chỉ bằng cách chuyển từ thuốc hóa học sang phương pháp sinh học. Anh Tú ở Đồng Nai chia sẻ: “Từ khi dùng sản phẩm ECOMCO, vừa giảm chi phí vừa tăng chất lượng quả, khách hàng đặt mua nhiều hơn!”

So Sánh Phương Pháp Phòng Trị

Tiêu Chí Thuốc Hóa Học Phương Pháp IPM + Sinh Học
Hiệu quả kiểm soát 70-80% 85-90%
Chi phí/ha/năm 4-6 triệu 2.5-4 triệu
Thời gian tác dụng Ngay lập tức 3-7 ngày
Tác dụng phụ Kháng thuốc, ô nhiễm Không có
An toàn thực phẩm Dư lượng thuốc Hoàn toàn an toàn
Bền vững Ngắn hạn Dài hạn

Quản Lý Sâu Bệnh Tổng Hợp (IPM) Cho Cây Điều

IPM cây điều không chỉ đơn giản là thay thuốc hóa học bằng sinh học. Đây là hệ thống quản lý toàn diện mà tôi đã áp dụng thành công tại hàng trăm vườn điều.

Quy trình IPM 5 bước:

🌱 Bước 1: Phòng ngừa chủ động

  • Chọn giống kháng bệnh: Điều Brazil, VN1, VN2
  • Cải tạo đất: pH 5.5-6.5, thoát nước tốt
  • Luân canh: Trồng xen đậu phộng, lạc để cải thiện đất

🔍 Bước 2: Theo dõi & cảnh báo

  • Kiểm tra hàng tuần: Sử dụng checklist 15 điểm
  • Bẫy giám sát: 10 bẫy vàng/ha + 5 bẫy pheromone/ha
  • Ghi chép số liệu: Mật độ sâu, thời tiết, giai đoạn sinh trưởng

⚖️ Bước 3: Xác định ngưỡng can thiệp

  • Bọ trĩ: >5 con/20 lá
  • Bọ xít muỗi: >3 con/cành
  • Bệnh thán thư: >5% lá bị nhiễm

🎯 Bước 4: Can thiệp tổng hợp

  • Biện pháp sinh học: Sử dụng thuốc ECOMCO
  • Biện pháp cơ học: Thu gom lá bệnh, cắt tỉa cành
  • Biện pháp canh tác: Tăng thông thoáng, cân bằng dinh dưỡng

📊 Bước 5: Đánh giá & điều chỉnh

  • Theo dõi hiệu quả: Sau 7-14 ngày
  • Ghi nhận kết quả: Tỷ lệ kiểm soát, chi phí, tác dụng phụ
  • Điều chỉnh: Thay đổi liều lượng, tần suất nếu cần

Thuốc Sinh Học ECOMCO – Giải Pháp Bền Vững

ECOMCO đã đồng hành cùng nông dân Việt Nam hơn 15 năm với cam kết “Nông nghiệp xanh – Tương lai bền vững”.

Bảng thông số kỹ thuật sản phẩm ECOMCO:

Sản Phẩm Thành Phần Chính Công Dụng Liều Lượng Giá Thành
ECOMCO Eco-Beta 150g Bacillus thuringiensis Diệt sâu ăn lá 150g – 200/lít nước
ECOMCO Eco-Fugi 250ml Trichoderma Phòng bệnh nấm 250ml – 400/lít nước
ECOMCO Eco-Nuti 250ml Siêu dinh dưỡng trung vi lượng Tăng cường dinh dưỡng 250ml – 400/lít nước

Ưu điểm vượt trội của ECOMCO:

  • Hiệu quả cao: Kiểm soát 85-90% sâu bệnh
  • An toàn tuyệt đối: Không độc hại cho người, gia súc, ong
  • Thân thiện môi trường: Phân hủy hoàn toàn sau 7-10 ngày
  • Tăng cường đề kháng: Cây khỏe mạnh, ít bệnh tật
  • Tiết kiệm chi phí: Giảm 30-40% so với thuốc hóa học

Lời khuyên từ trái tim: Là người đã chứng kiến biết bao vườn điều héo hon vì thuốc hóa học, tôi thực sự mong muốn các bạn nông dân hãy thử nghiệm phương pháp sinh học. Không chỉ vì lợi ích kinh tế, mà còn vì sức khỏe gia đình và tương lai của con em chúng ta.

Lịch Phòng Trị Sâu Bệnh Theo Mùa Vụ

Phun phòng 3-4 lần/năm: đầu mùa khô, trước ra hoa, sau thu hoạch. Mùa mưa tăng tần suất lên 2 tuần/lần để phòng bệnh nấm.

Thời tiết thay đổi khó lường khiến việc lập lịch phòng trị trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Từ kinh nghiệm làm việc với nông dân 3 miền, tôi xin chia sẻ lịch trình tối ưu nhất.

Lịch Phòng Trị Mùa Khô (Tháng 11-4)

Tháng Công Việc Chính Sản Phẩm ECOMCO Liều Lượng Ghi Chú
Tháng 11 Phun phòng tổng quát sau thu hoạch ECOMCO Complete 30ml/lít Làm sạch tàn dư bệnh
Tháng 12 Bón phân, tỉa cành Tăng đề kháng tự nhiên
Tháng 1 Phun phòng trước ra hoa ECOMCO Bio-Pest 25ml/lít Tập trung diệt bọ trĩ
Tháng 2 Theo dõi, phun bổ sung nếu cần ECOMCO Fungus 20ml/lít Phòng bệnh đốm lá
Tháng 3 Phun bảo vệ quả non ECOMCO Complete 25ml/lít Quan trọng nhất
Tháng 4 Theo dõi, chuẩn bị mùa mưa Kiểm tra thiết bị phun

Lịch Phòng Trị Mùa Mưa (Tháng 5-10)

Mùa mưa = Mùa của bệnh nấm! Đây là thời điểm khó khăn nhất trong năm.

Tháng Công Việc Chính Tần Suất Lưu Ý Đặc Biệt
Tháng 5-6 Phòng bệnh thán thư tích cực 2 tuần/lần Phun vào sáng sớm, trời nắng
Tháng 7-8 Cao điểm bệnh nấm 10 ngày/lần Kết hợp ECOMCO Fungus + Complete
Tháng 9-10 Chuyển mùa, giảm tần suất 3 tuần/lần Chuẩn bị thu hoạch

Mẹo phun thuốc mùa mưa hiệu quả:

  • Thời gian tốt nhất: 6-8h sáng, sau khi sương tan
  • 🌤️ Thời tiết lý tưởng: Không mưa trong 4-6 giờ sau phun
  • 💧 Pha trộn: Thêm chất dính 1-2ml/lít để tăng bám dính
  • 🌬️ Gió: Tránh phun khi gió > 15km/h

Chi Phí và Hiệu Quả Kinh Tế

Đầu tư phòng trị 2-3 triệu/ha/năm giúp tăng năng suất 20-30%, lợi nhuận tăng 15-25 triệu/ha. ROI đạt 8-12 lần chi phí bỏ ra.

Nhiều bạn lo lắng về chi phí khi chuyển sang phương pháp sinh học. Hãy cùng tính toán cụ thể nhé!

Bảng Tính Chi Phí – Lợi Nhuận (Đơn vị: 1 hecta)

Khoản Mục Phương Pháp Cũ Phương Pháp ECOMCO Chênh Lệch
Chi phí thuốc trừ sâu 3,500,000đ 2,200,000đ -1,300,000đ
Chi phí công phun 1,200,000đ 800,000đ -400,000đ
Chi phí khám chữa bệnh 800,000đ 200,000đ -600,000đ
Tổng chi phí 5,500,000đ 3,200,000đ -2,300,000đ
Năng suất (tấn/ha) 1.2 tấn 1.5 tấn +0.3 tấn
Giá bán (đồng/kg) 85,000đ 95,000đ* +10,000đ
Doanh thu 102,000,000đ 142,500,000đ +40,500,000đ
Lợi nhuận ròng 96,500,000đ 139,300,000đ +42,800,000đ

Giá cao hơn do chất lượng quả tốt, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu

Lợi Ích Kinh Tế Khác

Ngoài con số, còn có những lợi ích “vô hình” rất quý giá:

  • 🏥 Sức khỏe gia đình: Giảm 90% nguy cơ nhiễm độc thuốc trừ sâu
  • 🌍 Môi trường sạch: Đất không bị ô nhiễm, nguồn nước được bảo vệ
  • 🐝 Bảo vệ thiên địch: Ong, nhện, rùa… giúp kiểm soát sâu tự nhiên
  • 📈 Thương hiệu: Sản phẩm organic, dễ tiêu thụ, giá cao
  • 🔄 Bền vững: Không lo kháng thuốc, hiệu quả lâu dài

Câu chuyện thực tế: Anh Minh ở Bình Phước ban đầu ngần ngại chi phí ECOMCO. Nhưng sau 1 năm, anh tính ra tiết kiệm được 4 triệu đồng và quan trọng hơn, vợ con anh không còn bị ho, rát mắt khi phun thuốc nữa. Giờ anh là đại lý ECOMCO tại địa phương!

Câu Hỏi Thường Gặp Về Sâu Bệnh Cây Điều

Cây điều bị sâu bệnh gì nguy hiểm nhất?

Bọ trĩ điều và bệnh thán thư là 2 loại nguy hiểm nhất. Bọ trĩ có thể làm giảm 25% năng suất, còn thán thư gây rụng lá hàng loạt. Dấu hiệu nhận biết: đốm nâu trên lá, côn trùng nhỏ màu nâu đỏ bay vụt khi chạm vào lá.

Làm thế nào để nhận biết bệnh trên cây điều sớm nhất?

Kiểm tra lá hàng ngày vào sáng sớm (6-7h). Dấu hiệu sớm: lá có đốm nhỏ màu nâu/vàng, lá cuộn rìa, mặt dưới lá có côn trùng. Sử dụng kính lúp 10x để quan sát rõ hơn. Quy tắc: phát hiện ≥3 dấu hiệu bất thường cần theo dõi sát.

Cách phòng trị sâu bệnh hại cây điều hiệu quả nhất là gì?

Phương pháp IPM kết hợp thuốc sinh học ECOMCO hiệu quả nhất. Gồm 5 bước: phòng ngừa chủ động, theo dõi thường xuyên, xác định ngưỡng can thiệp, xử lý tổng hợp, đánh giá kết quả. Hiệu quả 85-90%, an toàn và tiết kiệm 30% chi phí.

Thuốc nào tốt nhất để trị bệnh cây điều?

ECOMCO Complete là lựa chọn tối ưu với thành phần tổ hợp vi sinh vật có lợi. Kiểm soát được cả sâu và bệnh, liều lượng 25-35ml/lít nước. An toàn tuyệt đối, không độc hại, phân hủy hoàn toàn sau 7-10 ngày.

Khi nào nên phun thuốc trừ sâu cho cây điều?

Phun phòng 3-4 lần/năm theo lịch: tháng 11 (sau thu hoạch), tháng 1 (trước ra hoa), tháng 3 (bảo vệ quả non). Mùa mưa tăng lên 2 tuần/lần. Thời gian tốt nhất: 6-8h sáng, trời nắng, không gió mạnh.

ECOM – NÔNG NGHIỆP TRI THỨC VƯƠN TẦM THẾ GIỚI

Sản phẩm sinh học 100% an toàn
Tư vấn kỹ thuật miễn phí
Hỗ trợ 24/7 trong quá trình sử dụng

📞 Liên hệ ngay: 0336 001 586

🌐 Website: www.ecomco.vn

📍 Địa chỉ: Viện Di Truyền Nông Nghiệp – Hà Nội – Việt Nam

YoutubeEcom TV

Fanpage: facebook.com/PhanthuocsinhhocEcom

Để lại một bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *