Quy định EUDR là gì? Hướng dẫn nông dân cà phê tuân thủ để không bị cấm xuất khẩu

Trong những ngày qua, không khí tại các vùng “thủ phủ” cà phê như Tây Nguyên đang nóng hơn bao giờ hết, không chỉ vì thời tiết mà còn vì “cơn bão” mang tên EUDR (Quy định chống phá rừng của Liên minh Châu Âu). Tôi hiểu rõ sự lo lắng hiện rõ trên gương mặt của nhiều bà con: Liệu vườn cây mình chăm bẵm bao năm nay có bán được hàng không? Liệu có bị thương lái lấy cớ này để ép giá hay không?

Thực tế, EUDR là một thách thức lớn, nhưng theo quan điểm của một người làm nghề lâu năm, tôi coi đây là cơ hội “thanh lọc” thị trường cực mạnh. Nếu bà con nắm rõ luật chơi, đây chính là lúc hạt cà phê Việt Nam – và chính vườn cây của bà con – được định giá đúng với công sức bỏ ra.

Bài viết này của ECOMCO sẽ không nói những lý thuyết vĩ mô xa vời. Chúng tôi ở đây để đưa cho bà con một “chiếc phao cứu sinh”, hướng dẫn từng bước cụ thể để biến vườn cà phê của mình thành vùng nguyên liệu chuẩn quốc tế, an toàn trước mọi rào cản xuất khẩu.

Quy định EUDR là gì? Hiểu đúng để không hoang mang

Nhiều bà con nghe đồn thổi rằng “Châu Âu cấm mua cà phê Việt Nam”, điều này là hoàn toàn sai lầm. Chúng ta cần hiểu đúng bản chất để không tự làm mình hoang mang, dẫn đến những quyết định bán tháo vội vàng.

Quy định EUDR (European Union Deforestation Regulation) thực chất không cấm trồng cà phê. Nó là một rào cản kỹ thuật nhằm đảm bảo rằng: Mọi sản phẩm nông sản (trong đó có cà phê) nhập vào Châu Âu không được trồng trên đất phá rừng hoặc đất làm suy thoái rừng.

Điều này có nghĩa là, để hạt cà phê của bà con đi được sang các nước phương Tây, bà con phải chứng minh được hai điều kiện tiên quyết:

1. Cà phê được trồng trên đất không phải là rừng (tính từ sau thời điểm 31/12/2020).
2. Quá trình canh tác phải hợp pháp theo quy định của Việt Nam (có quyền sử dụng đất, tuân thủ quy định về môi trường và lao động).

Tại sao EU lại làm gắt như vậy? Đơn giản là họ muốn bảo vệ “lá phổi xanh” của trái đất. Nhưng điều đáng lưu ý ở đây là phạm vi ảnh hưởng. Quy định này không chừa một ai, từ doanh nghiệp xuất khẩu nghìn tỷ cho đến những nông hộ nhỏ lẻ chỉ có 0.5 ha đất. Bất kỳ ai muốn bán cà phê vào chuỗi cung ứng xuất khẩu đều phải cung cấp dữ liệu định vị (GPS) để soi chiếu.

Lưu ý quan trọng: Bà con đừng nghĩ mình “làm nhỏ” thì họ không biết. Với công nghệ vệ tinh hiện nay, họ có thể soi từng gốc cây trong vườn của bà con. Sự minh bạch không còn là lựa chọn, mà là con đường duy nhất.

“Giờ G” sắp điểm: 3 Tác động trực tiếp đến túi tiền của bà con

Chúng ta không còn nhiều thời gian để chần chừ. Quy định dự kiến sẽ áp dụng đầy đủ vào đầu năm 2025 (với doanh nghiệp lớn) và giữa năm 2025 (với doanh nghiệp vừa và nhỏ). Nếu không chuẩn bị ngay từ bây giờ, 3 kịch bản sau đây sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến nồi cơm của bà con:

1. Nguy cơ “bế quan tỏa cảng” (Không xuất khẩu được)

Châu Âu hiện là thị trường tiêu thụ lớn nhất của cà phê Việt Nam, chiếm khoảng 40% tổng lượng xuất khẩu. Nếu không có “giấy thông hành” EUDR, hàng triệu tấn cà phê sẽ ứ đọng tại cảng.

Khi đầu ra bị tắc nghẽn, hệ quả tất yếu là giá cà phê trong nước sẽ sụt giảm nghiêm trọng do dư thừa nguồn cung. Những vườn không đạt chuẩn sẽ không thể chen chân vào các lô hàng xuất khẩu, buộc phải bán nội địa với giá rẻ mạt.

2. Rủi ro bị thương lái ép giá (Nỗi đau lớn nhất)

Theo kinh nghiệm nhiều năm lăn lộn cùng bà con, tôi dự báo đây là vấn đề nhức nhối nhất sẽ xảy ra. Thương lái sẽ sử dụng EUDR như một cái cớ hoàn hảo.

Họ sẽ phân loại cà phê thành hai loại: “Hàng có giấy” (đạt chuẩn EUDR, có tọa độ, minh bạch) và “Hàng trôi nổi”.

• Dù chất lượng hạt cà phê của bà con có tốt đến đâu, hạt to đều thế nào, nhưng nếu bà con ấp úng khi họ hỏi về tọa độ vườn hay nguồn gốc đất, họ sẽ lập tức xếp vào loại “trôi nổi”.
• Lúc này, bà con sẽ mất thế chủ động và buộc phải chấp nhận mức giá thấp hơn thị trường từ 20-30%, thậm chí bị từ chối thu mua.

[link nội bộ: Cách phân biệt cà phê sạch và cà phê hóa chất để nâng cao giá trị]

3. Cơ hội vàng cho người đi trước

Ở chiều ngược lại, nếu bà con chủ động chuẩn bị hồ sơ ngay từ hôm nay, vị thế của bà con sẽ thay đổi hoàn toàn.

• Khi nguồn cung cà phê đạt chuẩn khan hiếm, các đại lý thu mua và doanh nghiệp xuất khẩu sẽ phải “săn lùng” những nhà vườn có đầy đủ dữ liệu EUDR.
• Giá trị hạt cà phê của bà con sẽ tăng cao, không chỉ vì giá thị trường tăng, mà còn vì bà con có quyền đàm phán. Đây là phần thưởng xứng đáng cho những người làm nông nghiệp tử tế và minh bạch.

Bộ tiêu chí “Sống còn”: Vườn của bạn có an toàn không?

Trước khi đi vào đo đạc kỹ thuật, bà con cần tự mình rà soát lại xem vườn tược nhà mình có đang nằm trong “vùng đỏ” hay không. Dưới đây là bộ tiêu chí cốt lõi mà ECOMCO đã tổng hợp dựa trên văn bản luật gốc của EU, được diễn giải đơn giản nhất cho bà con dễ hiểu.

1. Mốc thời gian “tử thần”: 31/12/2020

Hãy ghi nhớ ngày này như in trong đầu. Đây là mốc thời gian Cut-off date (ngày cắt giảm) mà EU đưa ra.

• An toàn: Nếu vườn cà phê của bà con đã được trồng, canh tác ổn định từ trước ngày 31/12/2020, xin chúc mừng, bà con đã qua được cửa ải khó nhất.
• Vi phạm: Nếu bà con chặt phá rừng (bao gồm cả rừng tự nhiên và rừng trồng) để trồng mới hoặc mở rộng diện tích cà phê sau ngày 31/12/2020, diện tích đó vĩnh viễn không được chấp nhận xuất khẩu sang EU.

Lời khuyên chuyên gia: Nhiều bà con lầm tưởng rằng “đất mình mình trồng”. Nhưng vệ tinh của Châu Âu có chức năng “Time-lapse” (tua ngược thời gian). Họ chỉ cần so sánh ảnh chụp vệ tinh năm 2020 và năm 2024. Nếu năm 2020 chỗ đó là màu xanh của rừng, mà 2024 là màu xanh của cà phê, thì đó là bằng chứng không thể chối cãi của việc phá rừng.

2. Định nghĩa đúng về “Rừng” và Đất nông nghiệp

Một sự nhầm lẫn tai hại mà tôi thường thấy bà con mắc phải là không phân biệt được đâu là đất rừng theo quy hoạch và đâu là đất nông nghiệp có cây gỗ.

• Đất rừng (Forest): Là diện tích đất rộng trên 0.5 ha, có cây cao trên 5m và độ che phủ tán trên 10%. Nếu đất của bà con nằm trong quy hoạch 3 loại rừng (Rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, rừng sản xuất) của Nhà nước, khả năng cao sẽ gặp rắc rối lớn.
• Đất nông lâm kết hợp: Nếu bà con trồng xen cây ăn trái, cây che bóng trên đất nông nghiệp hợp pháp, thì hoàn toàn không vi phạm. Thậm chí, mô hình này còn được khuyến khích vì tính bền vững.

3. Tính hợp pháp và quyền sử dụng đất

EUDR yêu cầu sản phẩm phải tuân thủ luật pháp của nước sở tại (Việt Nam). Điều này có nghĩa là bà con cần chứng minh quyền sử dụng đất của mình.

• Tốt nhất: Có Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (Sổ đỏ/Sổ hồng) ghi rõ mục đích sử dụng là đất trồng cây lâu năm/cây nông nghiệp.
• Chấp nhận được: Nếu chưa có sổ đỏ, bà con cần có Giấy xác nhận của UBND xã/phường về việc đất không có tranh chấp và được canh tác ổn định từ trước 2020.

Nếu vườn của bà con thỏa mãn 3 tiêu chí trên, hãy thở phào nhẹ nhõm và chuyển sang phần quan trọng nhất: Kỹ thuật đo đạc và chứng minh thực tế. Tôi sẽ hướng dẫn bà con cách tự tay làm điều này ngay trong phần tiếp theo.

Hướng dẫn thực chiến: 3 Bước chuẩn hóa vườn cà phê đạt chuẩn EUDR

Đừng để các thuật ngữ kỹ thuật làm khó mình. Về cơ bản, việc này giống như bà con đi làm “Căn cước công dân” cho vườn cây vậy. Dưới đây là quy trình 3 bước đơn giản nhất mà tôi đúc kết được để bà con có thể tự thực hiện hoặc phối hợp cùng con cháu làm ngay hôm nay.

Bước 1: Tự kiểm tra lịch sử đất bằng Google Earth (Miễn phí)

Trước khi mời đơn vị chức năng hay đại lý xuống đo đạc, bà con nên tự kiểm tra để an tâm. Chỉ cần một chiếc điện thoại thông minh hoặc máy tính có kết nối mạng.

• Tải ứng dụng Google Earth Pro (hoặc dùng Google Maps chế độ vệ tinh).
• Nhập vị trí vườn nhà mình vào ô tìm kiếm.
• Sử dụng tính năng “Thanh thời gian” (Time Slider) để kéo lùi lịch sử về năm 2020.
• Quan sát: Nếu ảnh vệ tinh năm 2020 cho thấy khu vực đó đã là đất trống hoặc đang trồng cây nông nghiệp thì an toàn. Nếu năm 2020 hình ảnh vẫn là rừng rậm rạp, bà con cần chuẩn bị tinh thần giải trình kỹ lưỡng.

Bước 2: Thu thập dữ liệu định vị (GPS/Geolocation)

Đây là bước quan trọng nhất. EU yêu cầu dữ liệu dưới dạng Polygon (Đa giác) đối với vườn trên 4 ha, và một điểm Point (Tọa độ điểm) đối với vườn dưới 4 ha (tuy nhiên, xu hướng hiện nay là yêu cầu vẽ Polygon cho tất cả để chính xác tuyệt đối).

• Cách thực hiện: Bà con cầm điện thoại đã cài App đo diện tích (ví dụ: GPS Fields Area Measure hoặc App do công ty thu mua cung cấp), bật định vị (Vị trí) lên.
• Đi bộ chậm rãi men theo đúng ranh giới bờ bao của vườn mình. Đi đến đâu, App sẽ vẽ đường đến đó. Khi đi khép kín một vòng, App sẽ tạo ra một hình vẽ mô phỏng hình dáng vườn (đây chính là Polygon).
• Lưu lại: Chụp màn hình hoặc lưu file tọa độ đó lại để gửi cho đại lý thu mua khi họ yêu cầu.

Bước 3: Chuẩn bị hồ sơ pháp lý “nói có sách, mách có chứng”

Tọa độ GPS chỉ chứng minh vị trí, còn giấy tờ mới chứng minh tính hợp pháp. Bà con cần chuẩn bị sẵn một bộ hồ sơ photo công chứng bao gồm:

• Căn cước công dân (CCCD) của chủ vườn.
• Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (Sổ đỏ). Nếu đất giao khoán, cần Hợp đồng giao khoán.
• Sổ nhật ký canh tác: Ghi chép chi tiết ngày bón phân, loại phân, ngày thu hoạch. Đây là bằng chứng sống động nhất chứng minh bà con canh tác thực tế chứ không phải thu mua trôi nổi.

Giải pháp canh tác ECOMCO: “Giấy thông hành xanh” cho cà phê Việt

Bà con nên nhớ, EUDR chỉ là “điều kiện cần” (giấy phép nhập cảnh). Để cà phê bán được giá cao và đi đường dài, chúng ta cần “điều kiện đủ” là chất lượng và quy trình canh tác bền vững. Đây chính là lúc giải pháp sinh học của ECOMCO phát huy tác dụng tối đa.

Tại sao canh tác sinh học giúp dễ đạt chuẩn hơn?

Châu Âu cực kỳ dị ứng với dư lượng hóa chất. Một lô hàng dù có giấy tờ EUDR đầy đủ nhưng dính dư lượng Glyphosate (thuốc trừ cỏ) hay hóa chất cấm thì vẫn bị trả về như thường.

Chuyển đổi sang quy trình sinh học ECOMCO giúp bà con giải quyết gốc rễ vấn đề:

• Bảo vệ đất: Đất khỏe thì cây bền, năng suất ổn định trên diện tích cũ. Bà con không cần áp lực phải phá rừng mở rộng diện tích mới đủ sống – đây chính là tinh thần cốt lõi của EUDR.
• Hồ sơ đẹp: Một cuốn nhật ký canh tác ghi nhận việc sử dụng các chế phẩm sinh học an toàn sẽ là điểm cộng rất lớn trong mắt các nhà nhập khẩu khó tính.

Quy trình “Nuôi đất – Dưỡng cây” chuẩn ECOMCO

Chúng tôi đồng hành cùng bà con xây dựng vùng nguyên liệu sạch với bộ giải pháp toàn diện:

1. Xử lý đất và nấm bệnh: Sử dụng bộ sản phẩm Trico và Nano Đồng để rửa vườn, đối kháng nấm bệnh từ trong đất, hạn chế tối đa thuốc bảo vệ thực vật hóa học độc hại.
2. Dinh dưỡng thông minh: Thay vì bón đạm hóa học ồ ạt làm chua đất, các dòng phân bón hữu cơ vi sinh của ECOMCO giúp đất tơi xốp, rễ cây khỏe mạnh, hấp thu dinh dưỡng triệt để.
3. Tăng năng suất tự nhiên: Cây cà phê khỏe mạnh từ gốc sẽ cho hạt nhân to, đều, đạt tỷ lệ trên sàng cao, đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu hạng A.

 

Xử lý sự cố (Troubleshooting): Những lỗi chết người nông dân hay mắc phải

Trong quá trình hỗ trợ nhiều bà con đo đạc, tôi nhận thấy có những lỗi sai rất nhỏ nhưng hậu quả rất lớn. Bà con lưu ý kỹ để tránh mất tiền oan:

Lỗi 1: Sai số tọa độ GPS do tán cây che khuất

• Vấn đề: Nhiều bà con đi đo GPS vào ngày trời âm u hoặc đi luồn dưới tán cây cà phê rậm rạp, tán cây che bóng quá lớn làm sóng GPS bị yếu, dẫn đến đường vẽ bị lệch cả chục mét sang đất rừng phòng hộ bên cạnh.
• Khắc phục: Nên đi đo vào ngày trời quang mây tạnh. Cố gắng đưa điện thoại ra vị trí thoáng đãng nhất có thể tại mốc ranh giới.

Lỗi 2: Trồng xen canh sai quy định

• Vấn đề: Bà con trồng cà phê xen dưới tán rừng trồng (ví dụ rừng keo, bạch đàn) trên đất được quy hoạch là lâm nghiệp.
• Cảnh báo: Dù bà con nói là “trồng xen”, nhưng nếu đất đó có mã mục đích sử dụng là Lâm nghiệp, hệ thống vẫn sẽ cảnh báo đỏ (Red flag). Trường hợp này cần liên hệ ngay với cán bộ địa chính xã để xác minh lại hiện trạng sử dụng đất.

Lỗi 3: “Râu ông nọ cắm cằm bà kia”

• Vấn đề: Khi bán hàng cho đại lý, bà con đưa nhầm số CCCD hoặc tọa độ của… vườn ông hàng xóm, hoặc trộn lẫn cà phê từ vườn vi phạm vào vườn sạch.
• Hậu quả: Khi bị truy xuất ngược (Traceback), toàn bộ lô hàng của đại lý sẽ bị ách tắc. Lúc đó họ sẽ phạt rất nặng hoặc cắt đứt làm ăn với bà con. Sự trung thực là yếu tố sống còn.

Hỏi đáp nhanh cùng chuyên gia (FAQ)

Dưới đây là giải đáp cho những thắc mắc thầm kín mà bà con thường ngại hỏi:

Đất tôi canh tác 20 năm rồi nhưng chưa có Sổ đỏ, liệu có bán được không?

Được, nhưng cần bổ sung giấy tờ. Bà con cần ra UBND xã xin “Giấy xác nhận tình trạng sử dụng đất”, trong đó xác nhận đất không có tranh chấp và thời điểm bắt đầu canh tác là trước 2021.

Vườn tôi chỉ có 3 sào (0.3 ha), diện tích nhỏ quá có cần làm mấy thủ tục này không?

Có. Quy định EUDR không có ngoại lệ cho diện tích nhỏ. Tuy nhiên, thường thì các hộ nhỏ lẻ sẽ được gom lại thành một nhóm (tổ hợp tác/HTX) để đại diện đứng ra khai báo chung, giúp giảm bớt thủ tục cho từng người.

Dùng phân bón ECOMCO có giúp tôi được cấp chứng chỉ EUDR nhanh hơn không?

Phân bón ECOMCO không phải là cơ quan cấp chứng chỉ. Tuy nhiên, việc sử dụng ECOMCO giúp vườn của bà con sạch hóa chất, cây khỏe, đảm bảo các tiêu chuẩn về môi trường. Đây là nền tảng vững chắc để bà con dễ dàng vượt qua các bài kiểm tra của các tổ chức chứng nhận quốc tế (như 4C, Rainforest Alliance) – những chứng nhận thường đi đôi với EUDR.

Lời kết: Đừng chờ đợi, hãy hành động ngay!

Cánh cửa xuất khẩu sang Châu Âu đang dần khép lại với những ai còn chần chừ, nhưng lại mở toang cho những người nông dân tân tiến. Quy định EUDR không đáng sợ, nó chỉ đáng sợ khi chúng ta thiếu thông tin và thiếu sự chuẩn bị.

Thay vì lo lắng bị ép giá, bà con hãy biến vườn cà phê của mình thành “vùng xanh” an toàn ngay hôm nay. Hãy bắt đầu bằng việc bước ra vườn, bật điện thoại lên và đo lại tấc đất của mình.

ECOM – NÔNG NGHIỆP TRI THỨC VƯƠN TẦM THẾ GIỚI

✅ Sản phẩm sinh học 100% an toàn
✅ Tư vấn kỹ thuật miễn phí
✅ Hỗ trợ 24/7 trong quá trình sử dụng

📞 Liên hệ ngay: 0336 001 586

🌐 Website: www.ecomco.vn

Youtube :  Ecom TV

Fanpage: facebook.com/PhanthuocsinhhocEcom

Nguồn tham khảo :

• Báo Nông Nghiệp Việt Nam
• Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp Miền Nam (IAS)